Κυριακή, Μαΐου 18, 2008

Αποχαύνωση με αριθμούς

Διαβάζει κανείς τις τελευταίες μέρες για τους 60.000 νεκρούς απ τον τυφώνα στην Μυανμάρ ή για τους τουλάχιστον 80.000 νεκρούς του σεισμού στην Κίνα.Πόσο μας αγγίζουν αυτά τα ιλιγγιώδη νούμερα?Ποιός σκέφτεται πόσος πόνος κρύβεται πίσω απ'αυτούς τους αριθμούς,πόσες ανθρώπινες και οικογενειακές τραγωδίες,πόσα ορφανά παιδιά χωρίς μέλλον ή γονείς που έχασαν ξαφνικά τα παιδιά τους?Αν δεν δει κανείς τις φωτογραφίες των καταπλακωμένων Κινεζόπουλων εύκολα το ξεχνά μετά απο λίγες μέρες:κάτι η απόσταση,κάτι ο τεράστιος αριθμός του πληθυσμού αυτών των χωρών,μικραίνει στην αντίληψη μας την σχετική αξία της ανθρώπινης ζωής.Μόλις όμως διαβάζει κανείς αυτή τη φράση συνειδητοποιεί ότι είναι λάθος:πιθανώς βολικό,εξελικτικά επιβεβλημένο λάθος,γιατί με την παγκοσμιοποίηση της ενημέρωσης και την ταχύτατη κυκλοφορία της εικόνας πως θ'αντέχαμε τόσες τραγωδίες που συμβαίνουν καθημερινά στον κόσμο?Ποιός ομως θα μου αντιτείνει πειστικά οτι συγκλονίστηκε περισσότερο απ την τραγωδία της Μυανμαρ απ'οτι με τους 65 νεκρούς του καλοκαιρινού ελληνικού ολοκαυτώματος(αναλογία 1 προς 1000)?

Οι μικροί αριθμοί,ειδικά οταν αφορούν υποθέσεις με τις οποίες μπορεί να ταυτιστεί κανείς,επιτρέπουν μια ανθρώπινη διάσταση,αφηγούνται προσωπικές ιστορίες,επιτρέπουν να εστιάσει κανείς στον άνθρωπο.Οι μεγάλοι αριθμοί συμπυκνώνουν τις χιλιάδες επιμέρους προσωπικές τραγωδίες σ'ενα νούμερο,του οποίου το σημαντικότερο χαρακτηριστικό γίνεται πλέον το μέγεθος του:όσο πιο τερατώδες,τόσο περισσότερες ώρες θα παραμείνει η είδηση στο προσκήνιο,αλλά τελικά αναποδραστα θα παραμεριστεί,ίσως για να κάνει χώρο για μια πολύ λιγότερο τραγική προσωπική ιστορία με την οποία το εγχώριο καθε φορά κοινό να μπορεί να ταυτιστεί περισσότερο.

Αν πει κανείς πχ. οτι έχουμε κατα μεσο όρο 2000 νεκρούς το χρόνο σε αυτοκινητιστικά δυστυχήματα ο μέσος νους φαντάζεται 2000 απερίσκεπτους οδηγούς που πλήρωσαν το τίμημα της απερισκεψίας τους.Αν όμως πει,οτι κάθε μέρα χάνονται 6 συνάνθρωποι μας,αυτό κάνει μεγαλύτερη εντύπωση:ξαφνικά συνειδητοποιούμε οτι μέσα στους 6 μπορεί να είμαστε και μεις ή ο γείτονας μας...

Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και με τις τιμές των αγαθών:χωρίς να υπάρχει ιδιαίτερος λόγος,από περσι το καλοκαίρι,πριν δηλ.αρχίσει η περίοδος αυξημένης ζήτησης στο ανεπτυγμένο Βόρειο ημισφαίριο,η τιμη του πετρελείου άρχισε να σκαρφαλώνει με κάποιους αναλυτές να κάνουν λόγο για το "φράγμα" των 100δολλ/βαρέλι.Ενα τεχνητό "όριο",ένα ψυχολογικό φράγμα που πηγάζει απ το δεκαδικό μας σύστημα.Η ίδια η αναφορά στο όριο δημιουργεί συνθήκες αυτοεκπληρούμενης προφητείας,ειδικά αν επαληθευτεί την πρώτη φορά.
Έτσι,αφού καταρρίφθηκε εύκολα αυτό το φράγμα απ το πολύ "πες-πες", οι νέες αναφορές των ¨αθώων" αναλυτών-με διάφορες,μάλλον ισχνές προφάσεις-για σπάσιμο του φράγματος των 200 δολλ,καλλιεργούν κλίμα:αφού ακούστηκαν τα 200 δολλ.σε ποιόν να κάνουν εντύπωση τα 27,επιπλέον των 100 δολλάρια που πήρε η τιμή του και πάλι χωρίς προφανή λόγο?κι ολα αυτά,τη στιγμή που οι ζάπλουτοι Σαουδάραβες πρίγκηπες απαντούν στον Πλανητάρχη οτι δεν βλεπουν κανένα λόγο ν'αυξήσουν την παραγωγή τους.
Προφανώς οι λόγοι που τους ενδιαφέρουν δεν εχουν να κάνουν με τα εκατομμύρια των μικρομεσαίων ή αληθινά φτωχών που δεν θα μπορούν πια να ζεσταθούν ή να κινηθούν.
Αντίστοιχα,το ρύζι αυξάνεται περίπου 10% ανά βδομάδα(!),προκαλώντας προστατευτικές αναστολές εξαγωγών που επιτείνουν τον πανικό και τροφοδοτούν μεγαλύτερες αυξήσεις.
Μία συνεχής σπέκουλα,μια φούσκα,που βασίζεται στην 'ακριτη αποδοχή των "πληροφοριών" που φτάνουν σχεδόν παντού στη "φωτισμένη εποχή" της παγκοσμιοποίησης,καθιστώντας ευκολότερη από ποτέ την χειραγώγηση όλο και περισσότερων.
Την ίδια στιγμή οι πετρελαικές εταιρείες και οι χονδρέμποροι πρώτων υλών αποκομίζουν ιλιγγιώδη κέρδη-ρεκόρ,αυξάνοντας τον ρυθμό αύξησης των κερδών τους σε σχέση με το παρελθόν,και συνήθως την τιμή της μετοχής τους:και παλι,τα εκατομμύρια των ανθρώπινων ζωών που απειλούνται με λιμοκτονία κρύβονται πίσω από κάποιον αριθμό.Στην πιο κυνική του μορφή,πίσω απ την επί τοις % αύξηση της τιμής μιας μετοχής.
Οι αριθμοί εφευρέθηκαν απο την αναγκαιότητα της συνεννόησης και για να κάνουμε πιο οργανωμένη και εύκολη τη ζωή μας.Στην εποχή που δεν χρειάζεται πια κανείς να κάνει ούτε τη στοιχειώδη πνευματική προσπάθεια για να υπολογίσει εναν αριθμό που προκύπτει απο κάποια στοιχεία,αλλά δεχόμαστε ως έχουν τα νούμερα που βλέπουμε σ'ένα computer ή διαβάζουμε σε μια εφημερίδα ή ενα site,στην εποχή που βομβαρδιζόμαστε απο χιλιάδες νούμερα και πληροφορίες είναι λογικό,το μαξιμουμ που να κάνει το ανθρώπινο μυαλό να είναι μια νοερή υποσημείωση ότι κάπου ειδε αυτό το νούμερο: τώρα πως αυτό προέκυψε,τι σημαίνει πρακτικά,πόσες ανθρώπινες ιστορίες κρύβονται πίσω του,πόσο αληθινό είναι,πολυ σπάνια μένει χρόνος για να σκεφτούμε.Ετσι κι αλλιώς,μας εχουν ήδη σερβίρει καινούρια νούμερα προς κατανάλωση...

14 σχόλια:

Unknown είπε...

Γνωρίζετε την παλαιά κυνική ιστορία!
Τι απαντάτε στην ερώτηση "Τι προτιμάτε; Να πατήσετε ένα κουμπί και να πεθάνουν 1.000.000 Κινέζοι ή να πεθάνει ο γιος σας;"

Βάσσια είπε...

Οι μικροί αριθμοί,ειδικά οταν αφορούν υποθέσεις με τις οποίες μπορεί να ταυτιστεί κανείς,επιτρέπουν μια ανθρώπινη διάσταση,αφηγούνται προσωπικές ιστορίες,επιτρέπουν να εστιάσει κανείς στον άνθρωπο.Οι μεγάλοι αριθμοί συμπυκνώνουν τις χιλιάδες επιμέρους προσωπικές τραγωδίες σ'ενα νούμερο,του οποίου το σημαντικότερο χαρακτηριστικό γίνεται πλέον το μέγεθος του:όσο πιο τερατώδες,τόσο περισσότερες ώρες θα παραμείνει η είδηση στο προσκήνιο,αλλά τελικά αναποδραστα θα παραμεριστεί,ίσως για να κάνει χώρο για μια πολύ λιγότερο τραγική προσωπική ιστορία με την οποία το εγχώριο καθε φορά κοινό να μπορεί να ταυτιστεί περισσότερο.
-----------------
Να πω ότι δεν είναι έτσι;
Για μένα έτσι είναι, καλώς ή κακώς.

Άλλη όμως αντίληψη θα είχα των αριθμών εάν βρισκόμουν στην Κίνα ή στην Βιρμανία, κι έβλεπα πλέον μπροστά μου τους πολυάριθμους νεκρούς.

Νιώθουμε λύπη και θλίψη, αν είσαι άνθρωπος δεν γίνεται να μη νιώσεις.

Καλησπέρα

Univers είπε...

Υπάρχει αναμφισβήτητα, και ο ρατσισμός της απόστασης: Όσο πιο μακριά είναι ένας λαός από μας, τόσο λιγότερη σημασία έχουν τα δράματα που βιώνει. Μάλλον εξελικτική επιλογή: ό,τι χτυπάει την γειτονιά μας μπορεί να χτυπήσει κι εμάς. Άρα, συναγερμός...

Βέβαια η φιλευσπλαχνία μας εξαρτάται και από το αίτιο της καταστροφής, ακριβέστερα την ιδεολογική προκατάληψη απέναντί του: Τα θύματα των "φονιάδων των λαών, Αμερικανών" τα θρηνούμε βαθύτατα εδώ στην Ελλάδα. Τα θύματα του ισλαμικού φονταμενταλισμού (πχ. 9/11, για να μην αναφέρω τα όσα γίνονται στις χώρες του ισλαμικού παραπετάσματος) ή τα θύματα της κόκκινης απολυταρχίας (σοβιετικής, κινεζικής) είτε "καλά έπαθαν, τους χρειαζόταν" (κυρίαρχη εντύπωση στην κοινή γνώμη της εποχής των γεγονότων των διδύμων πύργων) είτε "θυσιάσθηκαν για έναν αγαθό σκοπό, μια καλή πρόθεση, μια σκέψη που είχε κέντρο τον άνθρωπο" (ο φίλτατος Τσίπρας το είπε, αλυσσοδεμένος και συνεντευξιαζόμενος πρόσφατα, για την... πολιτιστική επανάσταση του Μάο). Φαντάσου και να μην είχε, αυτή η σκέψη, κέντρο τον άνθρωπο τι θα γινόταν...

Ας είναι.

Univers είπε...

...Παρεμπιπτόντως, η διάθεση στρατιωτικής παρεμβατικότητας των Αμερικανών για την διόρθωση των αδικιών και την εξουδετέρωση δικτατόρων απ' άκρου εις άκρον της υφηλίου τι απέγινε; Δεν φτάνει μέχρι την Μιανμάρ;;;

Ανώνυμος είπε...

Αριθμοί σ' ένα παγκόσμιο μητρώο είμαστε όλοι...

Βάσσια είπε...

Ο univers έχει δίκιο.

Μέχρι που φτάνει η "καλή διάθεση" κυνηγών των δικτατόρων;

Η δική μας γνωρίζουμε μέχρι που φτάνει.

Αλλά προφανώς η Μυανμάρ δεν έχει φυσικό πλούτο, οπότε ...

(σου άφησα απάντηση για το widget)
:-)

Ο άλλος είπε...

Πολύ εύστοχο το ποστ σου. Οι μεγάλοι αριθμοί δημιουργούν άμβλυνση συναισθήματος. Είναι απαλλάγμένοι από το προσωπικό δράμα, από την κραυγή του πόνου ή την απαίτηση της ευθύνης. Είναι οι μεγάλοι αριθμοί που μαζί με τις επικοινωνιακές τακτικές, μας έχουν κάνει πια να αντιλαμβανόμαστε τον πόλεμο ως video game ,τηλεοπτική παραγωγή. Με νεκρούς βεβαίως που ποτέ δεν θα δούμε

gatti είπε...

Eίναι μια γενικότερη αλήθεια αυτή. Ενα τροχαίο στο οποίο έχουν χάσει τη ζωή τους κάποιοι γνωστοί μας, μας συγκλονίζει πολύ περισσότερο από έναν σεισμό ή έναν πόλεμο που έχει γίνει χιλιάδες μίλια μακριά. Τους πρώτους τους γνωρίζουμε, οι άλλοι είναι απλά αριθμοί σε μια στατιστική. Γι΄ αυτό και τους πρώτους δυσκολευόμαστε να τους ξεχάσουμε, ενώ η θλίψη μας για τους δεύτερους διαρκεί όσο χρόνο χρειαστεί για να αντικατασταθούν από μια άλλη μακρινή τραγωδία.

Πολύ ωραίο ποστ!

Locus Publicus είπε...

Είδα κάποτε ενα νεκρό απο αυτοκινητιστικό ατύχημα, ματωμένο στην άσφαλτο. Εκτοτε, όταν ακούω για ατύχημα, φέρνω αυτή τη σκηνή στο μυαλό μου. 2000 νεκροί το χρόνο απο αυτοκίνητα; Φαντάζομαι 2000 ματωμένα κορμιά στην άσφαλτο. Είναι η προσωπική εμπειρία. Τους 200 χιλ. νεκρους της Ινδονησίας δεν μπορώ να τους φανταστώ έτσι ωστε να με αγγίξουν. Θέλω μια μικρή προσωπική εικόνα. Στην επίθεση της 11/9, έχασα δύο γνωστούς.

Θα συμφωνήσω και με τον κ. univers και τα όσα λέει περί επιλεκτικής συμπόνοιας.

squarelogic είπε...

Χ.Β.

Με αυτή την "ερωτησούλα" ακυρώνετε όλο το ποστ!Ποιός θα θυσίαζε το παιδί του?ευτυχώς συνήθως δεν βρισκόμαστε ενώπιον τέτοιων διλημάτων.

univers
Προφανώς είναι έτσι,και αυτό επιζητούσε να καταδείξει το πρώτο μισό του ποστ.Με το 2ο μισό,το περί οικονομικών,δεν είδα ν'ασχοληθηκε κανεις.Ίσως φαντάζει εξαιρετικά πολύπλοκο το οικονομ.συστημα για ν'αξιολογήσει κανείς αν ισχύει αυτό που λέω περί αυτοεκπληρούμενης προφητείας,αλλά καθώς παρακολουθώ τη σχετική ειδησεογραφία αρκετά χρόνια τώρα,έχω σαφώς την αίσθηση οτι είναι ενα παιχνίδι που επηρεάζεται πολύ απ τους μεγάλους του χώρου,οι οποίοι υποδύονται όλους τους ρόλους:και αναλυτές,και επενδυτικοί τραπεζίτες και διαχειριστές γιγαντιαίων funds,και σύμβουλοι επιχειρήσεων.Ανά πάσα στιγμή λοιπόν γνωρίζουν ποιά απο τις παραπάνω ιδιότητες αποβαίνει πιο επικερδής και αναλόγως κινούν τις αγορες.

squarelogic είπε...

Προς επίρρωσιν της διαίσθησης μου απο τους Financial Times:
"...ότι οι αναλύσεις περί 200 δολ. μπορεί να αποδειχθούν αληθείς. Οι μεγάλες επενδυτικές τράπεζες σαν τη Goldman Sachs και τη Morgan Stanley και τα hedge funds που «παίζουν» τώρα με το πετρέλαιο (όταν έπαιζαν πριν με τα subprime και τα "δομημένα ομόλογα"), "κινούνται σαν το χάμστερ στο τροχό" (το ένα τραβάει το άλλο).
Αυτό μπορεί να κάνει αναπόφευκτη μια σφοδρή και άγρια ύφεση, ό,τι κι αν γίνει στις πιστωτικές αγορές που ταλαιπωρούνται από την κρίση.
Το 2006 το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) συμπέρανε ότι στα εμπορεύματα γενικά η κερδοσκοπία απλά ακολουθούσε την άνοδο των τιμών και όχι το ανάποδο», σημειώνει ο Τ. Τζάκσον στους FT.
...Αλλά αυτό το Μάρτιο το ΔΝΤ προσπάθησε να εξηγήσει γιατί οι τιμές συνέχιζαν να ανεβαίνουν παρά την πιστωτική κρίση και την επιβράδυνση της οικονομίας. Μεγάλο μέρος οφείλεται, αναφέρει, στις τοποθετήσεις του χρηματοοικονομικού τομέα (των επενδυτικών τραπεζών και των hedge funds)

ΔΙΟΝΥΣΟΣ είπε...

Στις περιοδιες μου συναντώ το αδιαφιλονίκητο πρώτο κόμμα και τους οπαδούς του, την γενική κατακραυγή των έργων και ημερών του ΙΣΑ, την αποστασιοποίηση συναδέλφων από τα προδωμένα ονειρά τους. Εχουμε φάει πολύ ορυκτέλαιο!
Μα πάρα πολύ, τι είναι ο ΠΙΣ και ο ΙΣΑ ένα επιστημονικό επιμελητήριο με απαρχaιωμένο καταστατικό και νόμους που διέπουν τη λειτουργία του,που δεν δίνει ούτε το δικαίωμα εκλέγεσθαι στους έλληνες υπηκόους εξ ομογενών ή ξένων εθνοτήτων που ζουν και εργάζονται στη χώρα μας, που αντιπροσωπεύει από τον πλέον πλούσιο γιατρό μέχρι τους άνεργους και ετεροαπασχολούμενους. Πληρεί τον επιτελικό του ρόλο; όχι, πληρεί ή υποκαθιστά σε περιοχές αδύνατης συνδικαλιστικής εκπροσώπησης τον επιχειρησιακό του ρόλο απέναντι στην εξουσία ; όχι. Τους δίνουμε απόλυτες θριαμβικές πλειοψηφίες στις συνδικαλιστικές ηγεσίες του δικομματισμού μας θεωρούν δεδομένους και οι όποιες συνδικαλιστικές διεκδικήσεις γίνονται αντικείμενο όχι συναλλαγής πιά όπως πχ στην συμπαθή ταξη των δικηγόρων ή των μηχανικών ΑΛΛΑ ΑΠΛΑ ΑΠΑΞΙΑ ΚΑΙ ΑΔΙΑΦΟΡΙΑ ΑΠΟ ΠΛΕΥΡΑς ΕΞΟΥΣΙΑΣ. Μας θεωρούν δεδομένους. Εύκολα θύματα της όποιας υποσχεσιολογίας και αντικείμενα χλεύης από γλυκανάλατα ΜΜΕ και αντιλαικών πολιτικών υγείας. ΠΧ το ΙΚΑ και το ΕΣΥ έχουν μείνει 6 χρόνια χωρίς ουσιαστικά προσλήψεις γιατρών, ο φόρτος εργασιας διογκούται επικίνδυνα για γιατρούς και ΑΣΘΕΝΕΙΣ και όταν περιμένουμε κάποιο 5ο τμήμα ΣτΕ να τακτοποιήσει το θέμα των 2000 προσλήψεων στο ΙΚΑ επί 8μηνο δεν φροντίζουμε στο δικαστή να δώσουμε το ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΠΑΤΗΜΑ για προσλήψεις εκτός ΑΣΕΠ με βάσει την ειδική αξιολόγηση της προυπηρεσίας στην πολυπαθη πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας, όπως τόνιζαν μέχρι Γενάρη τα συνδικαλιστικά τους "επιμελή" όργανα. Σαν δεν ντρεπόμαστε λέω εγώ ως πότε ο γιατρός θα καταπίνει ορυκτέλαια υποσχεσιολογίας φτηνών δημοκόπων και δεν θα βάζει ένα λιθαράκι μόνος του ΝΑ ΑΛΛΑΞΕΙ ΤΟ ΤΟΠΙΟ;;;;;

Ν.Α. Λάμπης είπε...

«Ετσι κι αλλιώς, μας εχουν ήδη σερβίρει καινούρια νούμερα προς κατανάλωση...»

Θα συμφωνήσω στο "ελαφρώς" παραλλαγμένο:

Έτσι κι αλλιώς, μάς έχουν ήδη σερβίρει ΩΣ καινούρια νούμερα προς κατανάλωση...

Βοήθειά μας.

Βάσκες είπε...

Φίλε square δίκιο ως προς το πρώτο μέρος. Πράγματι τα νούμερα κρύβουν πολλά.

Το δεύτερο σηκώνει κουβέντα (δεν θεωρώ πως έχεις εντελώ άδικο).

Είναι αλήθεια πως η προσπάθεια του καπιταλισμού είναι να περικλείσει σε έναν αριθμό όλη την ουσία.

Αυτό έχει το υπέρ πως αντικειμενικοποιεί τις συγκρίσεις, αλλά από την άλλη είναι ισοπεδωτικό και σε τελική ανάλυσ λανθασμένο.

Nothing counts unless it's countable θα λέγαμε.

Δεν υπάρχουν νούμερα που να περιγράψουν την τραγωδία ούτε και τιμή που να περιγράφει την αξία του πετρελαίου. Για αυτό δεν είμαστε σίγουροι γιατί ανεβαίνει ή γιατί πέφτει.

Κάτι το ένα, κάτι το άλλο και τα 200 θα μας φαίνονται καλά...