Αποχαύνωση με αριθμούς

Διαβάζει κανείς τις τελευταίες μέρες για τους 60.000 νεκρούς απ τον τυφώνα στην Μυανμάρ ή για τους τουλάχιστον 80.000 νεκρούς του σεισμού στην Κίνα.Πόσο μας αγγίζουν αυτά τα ιλιγγιώδη νούμερα?Ποιός σκέφτεται πόσος πόνος κρύβεται πίσω απ'αυτούς τους αριθμούς,πόσες ανθρώπινες και οικογενειακές τραγωδίες,πόσα ορφανά παιδιά χωρίς μέλλον ή γονείς που έχασαν ξαφνικά τα παιδιά τους?Αν δεν δει κανείς τις φωτογραφίες των καταπλακωμένων Κινεζόπουλων εύκολα το ξεχνά μετά απο λίγες μέρες:κάτι η απόσταση,κάτι ο τεράστιος αριθμός του πληθυσμού αυτών των χωρών,μικραίνει στην αντίληψη μας την σχετική αξία της ανθρώπινης ζωής.Μόλις όμως διαβάζει κανείς αυτή τη φράση συνειδητοποιεί ότι είναι λάθος:πιθανώς βολικό,εξελικτικά επιβεβλημένο λάθος,γιατί με την παγκοσμιοποίηση της ενημέρωσης και την ταχύτατη κυκλοφορία της εικόνας πως θ'αντέχαμε τόσες τραγωδίες που συμβαίνουν καθημερινά στον κόσμο?Ποιός ομως θα μου αντιτείνει πειστικά οτι συγκλονίστηκε περισσότερο απ την τραγωδία της Μυανμαρ απ'οτι με τους 65 νεκρούς του καλοκαιρινού ελληνικού ολοκαυτώματος(αναλογία 1 προς 1000)?

Οι μικροί αριθμοί,ειδικά οταν αφορούν υποθέσεις με τις οποίες μπορεί να ταυτιστεί κανείς,επιτρέπουν μια ανθρώπινη διάσταση,αφηγούνται προσωπικές ιστορίες,επιτρέπουν να εστιάσει κανείς στον άνθρωπο.Οι μεγάλοι αριθμοί συμπυκνώνουν τις χιλιάδες επιμέρους προσωπικές τραγωδίες σ'ενα νούμερο,του οποίου το σημαντικότερο χαρακτηριστικό γίνεται πλέον το μέγεθος του:όσο πιο τερατώδες,τόσο περισσότερες ώρες θα παραμείνει η είδηση στο προσκήνιο,αλλά τελικά αναποδραστα θα παραμεριστεί,ίσως για να κάνει χώρο για μια πολύ λιγότερο τραγική προσωπική ιστορία με την οποία το εγχώριο καθε φορά κοινό να μπορεί να ταυτιστεί περισσότερο.

Αν πει κανείς πχ. οτι έχουμε κατα μεσο όρο 2000 νεκρούς το χρόνο σε αυτοκινητιστικά δυστυχήματα ο μέσος νους φαντάζεται 2000 απερίσκεπτους οδηγούς που πλήρωσαν το τίμημα της απερισκεψίας τους.Αν όμως πει,οτι κάθε μέρα χάνονται 6 συνάνθρωποι μας,αυτό κάνει μεγαλύτερη εντύπωση:ξαφνικά συνειδητοποιούμε οτι μέσα στους 6 μπορεί να είμαστε και μεις ή ο γείτονας μας...

Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και με τις τιμές των αγαθών:χωρίς να υπάρχει ιδιαίτερος λόγος,από περσι το καλοκαίρι,πριν δηλ.αρχίσει η περίοδος αυξημένης ζήτησης στο ανεπτυγμένο Βόρειο ημισφαίριο,η τιμη του πετρελείου άρχισε να σκαρφαλώνει με κάποιους αναλυτές να κάνουν λόγο για το "φράγμα" των 100δολλ/βαρέλι.Ενα τεχνητό "όριο",ένα ψυχολογικό φράγμα που πηγάζει απ το δεκαδικό μας σύστημα.Η ίδια η αναφορά στο όριο δημιουργεί συνθήκες αυτοεκπληρούμενης προφητείας,ειδικά αν επαληθευτεί την πρώτη φορά.
Έτσι,αφού καταρρίφθηκε εύκολα αυτό το φράγμα απ το πολύ "πες-πες", οι νέες αναφορές των ¨αθώων" αναλυτών-με διάφορες,μάλλον ισχνές προφάσεις-για σπάσιμο του φράγματος των 200 δολλ,καλλιεργούν κλίμα:αφού ακούστηκαν τα 200 δολλ.σε ποιόν να κάνουν εντύπωση τα 27,επιπλέον των 100 δολλάρια που πήρε η τιμή του και πάλι χωρίς προφανή λόγο?κι ολα αυτά,τη στιγμή που οι ζάπλουτοι Σαουδάραβες πρίγκηπες απαντούν στον Πλανητάρχη οτι δεν βλεπουν κανένα λόγο ν'αυξήσουν την παραγωγή τους.
Προφανώς οι λόγοι που τους ενδιαφέρουν δεν εχουν να κάνουν με τα εκατομμύρια των μικρομεσαίων ή αληθινά φτωχών που δεν θα μπορούν πια να ζεσταθούν ή να κινηθούν.
Αντίστοιχα,το ρύζι αυξάνεται περίπου 10% ανά βδομάδα(!),προκαλώντας προστατευτικές αναστολές εξαγωγών που επιτείνουν τον πανικό και τροφοδοτούν μεγαλύτερες αυξήσεις.
Μία συνεχής σπέκουλα,μια φούσκα,που βασίζεται στην 'ακριτη αποδοχή των "πληροφοριών" που φτάνουν σχεδόν παντού στη "φωτισμένη εποχή" της παγκοσμιοποίησης,καθιστώντας ευκολότερη από ποτέ την χειραγώγηση όλο και περισσότερων.
Την ίδια στιγμή οι πετρελαικές εταιρείες και οι χονδρέμποροι πρώτων υλών αποκομίζουν ιλιγγιώδη κέρδη-ρεκόρ,αυξάνοντας τον ρυθμό αύξησης των κερδών τους σε σχέση με το παρελθόν,και συνήθως την τιμή της μετοχής τους:και παλι,τα εκατομμύρια των ανθρώπινων ζωών που απειλούνται με λιμοκτονία κρύβονται πίσω από κάποιον αριθμό.Στην πιο κυνική του μορφή,πίσω απ την επί τοις % αύξηση της τιμής μιας μετοχής.
Οι αριθμοί εφευρέθηκαν απο την αναγκαιότητα της συνεννόησης και για να κάνουμε πιο οργανωμένη και εύκολη τη ζωή μας.Στην εποχή που δεν χρειάζεται πια κανείς να κάνει ούτε τη στοιχειώδη πνευματική προσπάθεια για να υπολογίσει εναν αριθμό που προκύπτει απο κάποια στοιχεία,αλλά δεχόμαστε ως έχουν τα νούμερα που βλέπουμε σ'ένα computer ή διαβάζουμε σε μια εφημερίδα ή ενα site,στην εποχή που βομβαρδιζόμαστε απο χιλιάδες νούμερα και πληροφορίες είναι λογικό,το μαξιμουμ που να κάνει το ανθρώπινο μυαλό να είναι μια νοερή υποσημείωση ότι κάπου ειδε αυτό το νούμερο: τώρα πως αυτό προέκυψε,τι σημαίνει πρακτικά,πόσες ανθρώπινες ιστορίες κρύβονται πίσω του,πόσο αληθινό είναι,πολυ σπάνια μένει χρόνος για να σκεφτούμε.Ετσι κι αλλιώς,μας εχουν ήδη σερβίρει καινούρια νούμερα προς κατανάλωση...